Archiwum Państwowe w Szczecinie
Szkoły morskie w Szczecinie (1947–1958) – część druga
Technikum Eksploatacji Żeglugi i Portów 1950–1954
W budynku przy ul. Piastów 19 oprócz Państwowej Szkoły Morskiej i Technikum Morskiego Nawigacyjnego prowadziły działalność jeszcze dwie szkoły związane z gospodarką wodną. Powstanie ich było spowodowane brakiem pracowników usług portowych i przemysłu portowego średniego szczebla. Jedną ze szkół było Technikum Eksploatacji Żeglugi i Portów (TEŻiP). Pod tą nazwą zgodnie z zarządzeniem ministra żeglugi działało od 1 sierpnia 1951 r., wcześniej nosiło nazwę Państwowe Liceum Administracji i Portów[1]. Pierwszym dyrektorem TEŻiP był delegowany z Gdańska Zygmunt Kalinowski, a potem przez rok jego obowiązki sprawował Jacek Nieżychowski. Od połowy listopada 1951 r. do końca sierpnia 1954 r. (do końca istnienia szkoły) funkcję dyrektora pełnił Kazimierz Machaj.
 |
 |
 |
 |
Il. 1–4. Budynek przy ul. Piastów 19. Fot. ib (2021).
Szkoła podlegała Państwowemu Centrum Wychowania Morskiego (PCWM) w Gdyni, które było instytucją sprawującą kierownictwo pedagogiczne i administracyjne nad szkołami morskimi różnych typów i stopni. W 1951 r. w ramach ogólnopolskiej reformy szkolnictwa zawodowego PCWM zostało zlikwidowane. Technikum natomiast znalazło się bezpośrednio w gestii Ministerstwa Żeglugi i przeszło pod ogólny nadzór Centralnego Urzędu Szkolenia Zawodowego w Warszawie.
TEŻiP miało dwuletni okres nauczania i prowadziło klasy dla młodzieży i dorosłych pracujących zawodowo. Jego zadaniem było kształcenie kadr dla eksploatacji żeglugi i portów. Oprócz przedmiotów ogólnokształcących wykładano przedmioty zawodowe między innymi: taryfoznawstwo, technika spedycji portowej, technika obsługi portów, nauka o portach. W ramach praktyki zawodowej uczniowie pracowali w Zarządzie Portu Szczecin, gdzie poznawali technikę pracy portowej, zarówno umysłowej, jak i fizycznej, obieg dokumentów przewozowych morskich, itp. Ta praktyczna nauka zawodu trwała początkowo 15 dni w roku, w późniejszym czasie została przedłużona do miesiąca.
Uczniowie technikum mieli zapewnione wyżywienie i umundurowanie oraz korzystali z bezpłatnego internatu. Mieścił się w pobliżu szkoły i był przepełniony – w 1952 r. było w nim 123 uczniów w 12 pokojach. Podobnie było w szkole, która obliczona była pierwotnie na 200 uczniów, jednak uczyło się w niej aż czterokrotnie więcej osób.
Technikum Eksploatacji Żeglugi i Portów miało do swojej dyspozycji jedno skrzydło gmachu, dysponowało 5 salami wykładowymi, pokojami: nauczycielskim i wychowawców, świetlicą, gabinetem dyrektora i kilkoma małymi pomieszczeniami. Salę gimnastyczną, stołówkę i boisko sportowe używano wspólnie z Technikum Morskim Nawigacyjnym.
Od 1 września 1953 r. zgodnie z decyzją Kolegium Ministerstwa Żeglugi technikum prowadziło system nauczania w systemie czteroletnim. Absolwent po ukończeniu kursu teoretycznego i odbyciu przepisowej praktyki miał uzyskać tytuł technika eksploatacji portów i floty morskiej. Mógł pracować na stanowiskach wymagających średniego wykształcenia w służbach eksploatacyjnych i technicznych przedsiębiorstw portowych i żeglugowych, w szczególności w zakresie działalności bezpośrednio związanych z pracami przeładunkowymi i obsługą statków w porcie.
Technikum Eksploatacji Żeglugi i Portów w Szczecinie ukończyło około 300 absolwentów. Do szkoły uczęszczali nie tylko Polacy, ale również jej uczniami byli obcokrajowcy – dwóch Albańczyków i pięciu Koreańczyków z Korei Północnej.
Il. 5. Skan - wykaz klasyfikacji uczniów z Albanii, TEŻiP w Szczecinie, sygn. 41.
Il. 6. Skan – wykaz klasyfikacji uczniów z Korei Północnej, TEŻiP w Szczecinie, sygn. 41.
Dyrekcja szkoły starała się stworzyć warunki, w których pobieranie nauki byłoby dla nich łatwiejsze. Organizowano dodatkowe lekcje języka polskiego oraz dbano o ich zdrowie. Ze względu na zmianę klimatu obawiano się chorób płuc i zapalenia stawów. Lekarz szkolny miał mieć szczególny wzgląd na zagranicznych uczniów. W celu uodpornienia organizmu zalecano picie mleka, przed czym wzbraniali się Koreańczycy. Najprawdopodobniej z powodu nietolerancji laktozy u większości Azjatów. Według akt szkoły Koreańczycy byli wyjątkowo pilnymi i zdyscyplinowanymi uczniami, pomimo dużych trudności pobierania nauki w języku polskim.
Il. 7. Pen Hen Gun.
Il. 8. Coj Han Du.
Il. 9. Kim Zen Czer.
Il. 10. Pak Ho Zun.
Koniec roku szkolnego 1953/54 był rokiem likwidacji Technikum Eksploatacji Żeglugi i Portów w Szczecinie. Z powodu braku perspektyw rozwojowych szkoły z dniem 31 sierpnia 1954 r. zakończyło działalność, a uczniowie, którzy nie ukończyli nauki zostali skierowani do Technikum Dróg Wodnych (TDW) w Szczecinie.
Technikum Dróg Wodnych 1953-1958
Niedobór kadr średniego szczebla w gospodarce wodnej spowodował, iż w dniu 1 września 1953 r. budynek przy ul. Piastów 19 stał się siedzibą, wspomnianej już, jeszcze jednej szkoły. Do działających w tym okresie Technikum Nawigacyjno-Morskiego oraz Technikum Eksploatacji Żeglugi i Portów dołączyło Technikum Dróg Wodnych. Szkoła powstała w wyniku podzielenia istniejącego od 1950 r. Technikum Dróg Wodnych w Koźlu[2] o dwóch wydziałach: Wydział Kadłubów Statków Rzecznych i Wydział Dróg Wodnych na dwie placówki: Technikum Stoczni Rzecznych w Koźlu[3] i Technikum Dróg Wodnych w Szczecinie.
Pierwszym dyrektorem szkoły został Adam Forem, a w kolejnych latach funkcję tę pełnili: Kazimierz Gromniak i Jerzy Orliński.
Technikum miało czteroletni okres nauczania. Jego zadaniem było kształcenie przyszłych marynarzy żeglugi śródlądowej. Tak jak w pozostałych szkołach morskich uczniowie otrzymywali wyżywienie i umundurowanie oraz mieszkali w internacie. Nauka i utrzymanie było bezpłatne. W szkole oprócz nauczania przedmiotów ogólnokształcących i zawodowych prowadzono również zajęcia pozalekcyjne. Uczniowie uczestniczyli w zajęciach zespołów: chóralny, orkiestralny, recytatorski, redakcyjno-czytelniczy, estradowy i taneczny oraz w kółkach naukowych: polonistów, matematyków i fizyków. W szkole działał również Wydział Zaoczny, który organizował kursy techników dróg wodnych dla chcących podnosić swoje kwalifikacje pracowników gospodarki morskiej.
W 1958 r. podjęto decyzję o zakończeniu działalności szkoły z końcem roku szkolnego 1957/58. Do Technikum Żeglugi Śródlądowej we Wrocławiu skierowano młodzież z klas trzecich i czwartych, która nie zakończyła jeszcze procesu kształcenia w Technikum Dróg Wodnych w Szczecinie.
Likwidacja TDW kończy pierwszy etap stworzenia w Szczecinie ośrodka szkolnictwa morskiego.
Bibliografia
Źródła archiwalne:
Archiwum Państwowe w Szczecinie, Technikum Eksploatacji Żeglugi i Portów w Szczecinie
Archiwum Państwowe w Szczecinie, Technikum Dróg Wodnych w Szczecinie
Literatura:
Techman R., Pierwsze szkoły morskie, Szkolnictwo morskie Szczecina w latach 1947–1992, wyd. WSM, Szczecin 1997.
Strony internetowe:
https://koszur.net/index.php/kapitan-kapitanow-2/
Oprac. Anna Kandybowicz
[1] Państwowe Liceum Administracji i Portów w Szczecinie działało od 1 września 1950 r.
[2] W Koźlu mieści się jeden z największych w Polsce portów rzecznych.
[3] Szkoła nadal istnieje pod nazwą Zespół Szkół Żeglugi Śródlądowej im. Bohaterów Westerplatte w Kędzierzynie-Koźlu.
Data publikacji 12 lipca 2021