Archiwum Państwowe w Szczecinie

Wojenne rozłąki i powroty. Wilno, Miedniki, Kaługa... i droga do Polski – wspomnienie o wileńskich żołnierzach Armii Krajowej. Z historii rodziny Sawalów i Zinowicz

Zasób szczecińskiego archiwum powiększył się w lipcu o materiały z archiwum rodzinnego pani Eugenii Zinowicz z d. Sawala, mieszkanki Szczecina, która przekazała dokumenty dotyczące swojego ojca – Stanisława Sawali, brata – Henryka Sawali, męża – Henryka Zinowicza oraz swoje, a także podzieliła się wspomnieniami. Rodzina Sawalów pochodziła z Wronek, w 1935 r. przeniosła się do Wilna. Pani Eugenia, kiedy opuszczała Wilno w 1945 r. była osiemnastolatką. Ze swoim przyszłym mężem, jak wspomina jechała jednym transportem z Wilna.

Wilno, 1945 r. Na zdjęciu: Henryk Sawala ps. „Poniatowski”, w drugim rzędzie pierwszy z lewej

Ojciec i syn. Stanisław i Henryk Sawalowie.

„(…) Brat Henryk wstąpił do AK wcześniej niż jego ojciec Stanisław Sawala, który z grupą obrońców z Wilna wyruszyli na pomoc powstańcom w Warszawie. W puszczy [Rudnickiej] zostali okrążeni przez wojska radzieckie. Na apelu brat spotkał się z ojcem (…). Wszyscy zostali wywiezieni do Kaługi. Tam został wcielony do 361 pułku zapasowego i po odmówieniu złożenia przysięgi skierowany do wyrębu lasu. Przebywał tam do stycznia 1946 r. Został zwolniony z innymi i z Białej Podlaskiej razem z ojcem powrócili do Polski. Mama ze mną i bratem Zygmuntem jako repatriantka zamieszkała w Gorzowie Wielkopolskim, gdzie ojciec i brat nas odnaleźli (…)” – wspomina dziś Eugenia Zinowicz z d. Sawala.

Henryk Zinowicz urodził się w 1922 r. w Wilnie, żołnierz Armii Krajowej ps. „Wróbel”. W dokumentach przekazanych do szczecińskiego archiwum odnajdujemy m.in. takie informacje: „W czasie okupacji na terenie Wilna w dniu 04.10.1943 r. zostałem zaprzysiężony w A.K. u „Kapitana Jana” mjr Bolesław Zagórny. Brałem udział w sabotażach i w akcjach Bataliony Burza, operacja Ostra Brama. Po wyzwoleniu Wilna w dniu 13 lipca 1944 r. na rozkaz Dowództwa Okręgu Wileńskiego maszerowaliśmy na koncentrację w kierunku Puszczy Rudnickiej i tam zostaliśmy rozbrojeni przez zmotoryzowane jednostki Armii Czerwonej, skąd pod zaostrzonym rygorem, zostaliśmy skierowani do Miednik, skąd uciekłem i udałem się do Wilna. (…)”. 12 stycznia 1946 r. Henryk Zinowicz osiedlił się w Szczecinie.