Archiwum Państwowe w Szczecinie

Dzień Darczyńcy

6 grudnia 2024 r. świętowaliśmy w całej Polsce nie tylko wspomnienie św. Mikołaja z Miry, ale również Dzień Darczyńcy.

W tym wyjątkowym dniu nasz zasób wzbogacił się o dwa niezwykle cenne zbiory:

• spuściznę naukową Władysława Filipowiaka (1926-2014)– przekazaną przez synów Przemysława i Miłosza Filipowiaków;
• dokumentację działalności artystycznej Chóru Uniwersytetu Szczecińskiego (1969-2005) oraz Zespołu Wokalistów i Instrumentalistów „Camerata Nova” (1984-2019) – przekazaną przez kierownika artystycznego i dyrygenta obydwu zespołów, wieloletniego dyrektora Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie, Eugeniusza Kusa.

Umowy darowizny podpisał z naszej strony dyrektor Archiwum, dr hab. Krzysztof Kowalczyk.

W trakcie spotkania zabrał głos prof. Eugeniusz Kus, który podsumował wieloletnią działalność artystyczną prowadzonych przez siebie: Chóru oraz zespołu "Camerata Nova". Następnie p. Przemysław Filipowiak podzielił się wspomnieniami o swoim ojcu, Władysławie Filipowiaku, i anegdotami z jego życia.

Przybliżmy zatem obydwie kolekcje oraz ich twórców.

Spuścizna Władysława Filipowiaka

Władysław Filipowiak (1926-2014) − historyk i archeolog, mediewista, afrykanista, muzeolog, profesor nauk humanistycznych; w latach 1955–2000 dyrektor Muzeum Narodowego w Szczecinie.

Urodził się 29 kwietnia 1926 r. w miejscowości Kaczyce na Śląsku Cieszyńskim. W 1947 r. przybył do Szczecina, gdzie podjął studia ekonomiczne na Akademii Handlowej. W 1953 r. ukończył  studia w zakresie prehistorii, etnologii i antropologii na Uniwersytecie Poznańskim (ob. Uniwersytet Adama Mickiewicza); tytuł doktora uzyskał w 1967 r., habilitację w 1977 r., a w 1989 roku – tytuł profesora.

W 1955 r. objął stanowisko dyrektora Muzeum Pomorza Zachodniego w Szczecinie, które sprawował przez 45 lat, znacząco przyczyniając się do rozwoju instytucji i wzrostu jej rangi. To dzięki niemu w 1970 r. przekształcono ją w Muzeum Narodowe. Założył rocznik naukowy Muzeum - „Materiały Zachodniopomorskie”, którego był wieloletnim redaktorem. Wspierał również powstawanie i rozwój placówek muzealnych w mniejszych miastach Pomorza Zachodniego.

Od 1952 r. z ramienia Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk kierował wykopaliskami w Wolinie, przez wiele lat będąc kierownikiem tamtejszej Pracowni Archeologicznej PAN, a także w Kamieniu Pomorskim i Cedyni. Zainicjował również prowadzone przez Muzeum Narodowe w Szczecinie badania etnologiczne i archeologiczne w Afryce Zachodniej (Gwinea, Mali). Osobiście kierował trzema misjami (1964–1965, 1967–1968, 1973–1974), a także uczestniczył w przygotowaniach kolejnych. Doprowadziły one do odkrycia ośrodka stołecznego średniowiecznego państwa Mali. Badania te zaowocowały bogatą kolekcją afrykańską w szczecińskim Muzeum.

Od 1973 r. wykładał w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Szczecinie (od 1984 – Uniwersytet Szczeciński). Był członkiem-założycielem Szczecińskiego Towarzystwa Naukowego, członkiem komisji i komitetów naukowych PAN oraz międzynarodowych i polskich towarzystw naukowych.

Jest autorem niemal 300 publikacji (w tym ponad 50 zagranicznych) z zakresu archeologii wczesnośredniowiecznej oraz muzealnictwa, dotyczących Pomorza Zachodniego, strefy Bałtyku oraz Afryki Zachodniej.

Za wybitne zasługi dla nauki, kultury, oświaty i ochrony dziedzictwa narodowego był wielokrotnie honorowany odznaczeniami państwowymi, regionalnymi i branżowymi, m.in. Złotą Odznaką Honorową Gryfa Zachodniopomorskiego (1959), Złotym Krzyżem Zasługi (1963), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1973), Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2000). Otrzymał tytuły Honorowego Obywatela Gminy Wolin i Honorowego Obywatela Gminy Cedynia.

Zmarł 31 marca 2014 r. Pochowany został na Cmentarzu Centralnym w Szczecinie.

Spuścizna Władysława Filipowiaka obrazuje jego przebogaty dorobek naukowy. Znajdziemy tam rękopisy i maszynopisy jego publikacji, notatki, wycinki prasowe, korespondencję. Bardzo dużą część stanowią materiały z badań archeologicznych prowadzonych na Pomorzu Zachodnim i w zachodniej Afryce – fotografie, przezrocza, mapy, rysunki, szkice, notatki i dzienniki prowadzonych badań. Interesujący zbiór tworzą dyplomy, podziękowania, gratulacje i zaproszenia, a także pamiątkowe odznaczenia.

Kolekcje przekazane przez Eugeniusza Kusa

Eugeniusz Kus (ur. 26 stycznia 1940 w Gnieźnie) – polski dyrygent, pedagog–profesor uczelni artystycznych w Szczecinie i Poznaniu, dyrektor Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie w latach 1974-2007, organizator życia kulturalnego w województwie zachodniopomorskim, Ambasador Szczecina 2004.

Eugeniusz Kus w 1966 r. ukończył studia w Akademii Muzycznej im. Ignacego Paderewskiego w Poznaniu, po czym kształcił się w Wiedniu oraz w Hadze i Rotterdamie.

W kwietniu 1974 r. objął stanowisko dyrektora Zamku Książąt Pomorskich (do 1991 - Wojewódzkiego Domu Kultury w Szczecinie, którą pełnił aż do 2007 roku. Był inicjatorem i organizatorem lub współorganizatorem wielu festiwali i cykli koncertowych krajowych i zagranicznych.

W roku 1969 został kierownikiem artystycznym Chóru Wyższej Szkoły Nauczycielskiej – od 1985 Uniwersytetu Szczecińskiego, który prowadził do 2005 roku. W latach 1984-2019 był również kierownikiem artystycznym i dyrygentem Zespołu Wokalistów i Instrumentalistów „Camerata Nova”.

W roku 2003 uzyskał stopień doktora habilitowanego w Akademii Muzycznej w Poznaniu, gdzie otrzymał stanowisko docenta, a następnie – profesora. Od utworzenia Akademii Sztuki w Szczecinie (2010) objął w niej stanowisko kierownika Katedry Dyrygentury Chóralnej oraz otrzymał tytuł profesora.

Odznaczony m.in. Złotą Odznaką Honorową Gryfa Zachodniopomorskiego i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2004).

Chór Uniwersytetu Szczecińskiego

Chór powstał 25 września 1969 r. jako chór wydziałowy na kierunku wychowania muzycznego, a już w kolejnym roku stał się chórem ogólnouczelnianym Wyższej Szkoły Nauczycielskiej (od 1973 – Wyższej Szkoły Pedagogicznej, od 1985 – Uniwersytetu Szczecińskiego). Pierwszy koncert publiczny – 21 stycznia 1971 r. W tym samym roku dokonał pierwszych nagrań w studiu radiowym, a także wystąpił na Festiwalu Pieśni Chóralnej w Międzyzdrojach. W kolejnych latach odbył już setki koncertów w Polsce i za granicą, uzyskując pozytywne recenzje, nagrody i wyróżnienia. W repertuarze dominowała muzyka polska i europejska okresu renesansu i baroku, jak również muzyka współczesna.

11 czerwca 1987 r. chór uczestniczył w spotkaniu z papieżem Janem Pawłem II na Jasnych Błoniach w Szczecinie, a latem 1988 r. odbył ponadmiesięczne tournée po Stanach Zjednoczonych. Aktywnie współpracował z Filharmonią Szczecińską.

Ostatnie koncerty odbył w sierpniu 2005 r. we Włoszech i na Węgrzech. Po rozwiązaniu chóru, jego członkowie w 2006 r. utworzyli Szczeciński Chór Kameralny w Zamku Książąt Pomorskich.

Zespół Wokalistów i Instrumentalistów „Camerata Nova”

Zespół powstał w 1984 roku. Nazwa nawiązywała do szesnastowiecznych tradycji muzycznych oraz powstałej w 1963 r. orkiestry kameralnej „Camerata Szczecińska”. Bezpośrednim poprzednikiem była działająca od 1979 r. na Zamku Książąt Pomorskich instrumentalna Kapela Zamkowa. Pierwszy koncert odbył się 14 października 1984 r. w sali księcia Bogusława.

Eugeniusz Kus był założycielem, kierownikiem artystycznym i dyrygentem przez cały okres istnienia zespołu (1984-2019). Przez 35 lat działalności przez zespół przewinęło się ponad 80 muzyków i wokalistów. Wziął udział w ponad 950 koncertach w Polsce, wielu krajach europejskich, a także w Chinach i Brazylii, wykonując m.in. utwory Antonio Vivaldiego, Jana Sebastiana Bacha, Georga Friedricha Haendla, Wolfganga Amadeusza Mozarta, Johannesa Brahmsa, Josefa Haydna, Igora Strawinskiego, Antonina Dvoraka, Krzysztofa Pendereckiego i wielu innych. Ostatni koncert zespołu miał miejsce 22 czerwca 2019 r. w Katedrze Szczecińskiej w ramach Inauguracji Międzynarodowego Festiwalu Organowego.

Przekazane do naszego zasobu kolekcje dokumentują działalność artystyczną zespołów. Znajdziemy tam afisze i plakaty informujące o koncertach, programy, zaproszenia i ulotki, fotografie z koncertów, prób oraz zdjęcia grupowe artystów, a także wycinki prasowe z artykułami dotyczącymi zespołów, poszczególnych koncertów i ich recenzji (zarówno z prasy polskiej jak i zagranicznej). Do każdego rocznika dołączony jest szczegółowy wykaz koncertów z danego roku utworzony przez autora kolekcji.

Dzień Darczyńcy

Dzień Darczyńcy ustanowiony został przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych dra Pawła Pietrzyka w 2020 r. W tym dniu Archiwa Państwowe honorują i składają podziękowania swoim Darczyńcom – archiwalnym Mikołajom – którzy przekazali do archiwalnego zasobu swoje zbiory.

Galeria

Fot. Bartosz Sitarz/APSz