Archiwum Państwowe w Szczecinie

Dokumenty odnalezione w Urzędzie Miasta trafiły do Archiwum Państwowego w Szczecinie

5 lipca 2021 r. w Sali im. Bolesława Tuhana-Taurogińskiego w gmachu Archiwum Państwowego w Szczecinie przy ul. św. Wojciecha 13 dokonano uroczystego przekazania archiwaliów znalezionych w marcu br. w budynku Urzędu Miasta Szczecin. Podpisy pod oficjalnym protokołem złożyli – ze strony miasta – prezydent Piotr Krzystek, a ze strony archiwum – dyrektor instytucji, dr hab. Krzysztof Kowalczyk.

Pośród materiałów, pochodzących z lat 1945–1975, najcenniejsze są te z pierwszych lat powojennych, obrazujące trudny i burzliwy okres przejmowania Szczecina przez polską administrację, czas tymczasowości i niepewności, wydawane wówczas zarządzenia, organizację polskiego osadnictwa, przydzielanie lokali mieszkalnych i użytkowych, odbudowę zniszczeń czy też zaspokojenia podstawowych potrzeb mieszkańców.

Jednym z unikatowych dokumentów jest ten informujący, iż: „dziś [tj. 30 kwietnia 1945 r.] o godzinie 8.15 wciągnięto flagę polską na gmach Urzędu Pełnomocnika Rządu Rzeczypospolitej w Szczecinie”. Okazały budynek przy Wałach Chrobrego, dzisiejszy Urząd Wojewódzki, początkowo był także siedzibą szczecińskiego magistratu. Jak wspominał pierwszy prezydent miasta, inż. Piotr Zaremba, „dął silny wiatr. Niełatwo nam przyszło umocować naszą olbrzymią biało-czerwoną chorągiew i wciągnąć ją na wysoki maszt”. Na tym pierwszym dokumencie wystawionym w polskim Szczecinie pieczątkę zrobiono z… dziecięcego zestawu literek.

Prawdziwą perełką jest natomiast mapa z pertraktacji polsko-radzieckich w Schwerinie (Meklemburgia) 21 września 1945 r. Naniesiono na nią ustalony wówczas dokładny przebieg granicy państwowej pomiędzy Polską a radziecką strefą okupacyjną Niemiec, na odcinku od Świnoujścia do Gryfina (na konferencji poczdamskiej wykreślono jedynie „z grubsza” prostą linię, którą należało doprecyzować). W tym wydarzeniu niezwykłej wagi ze strony polskiej brali udział pełnomocnik rządu RP na Pomorze Zachodnie (wojewoda) ppłk Leonard Borkowicz oraz Piotr Zaremba, którego odręczna notatka znalazła się na rzeczonej mapie.

Pośród innych wartych uwagi materiałów są m.in. sprawozdania Zarządu Miejskiego, korespondencja prowadzona z władzami w Warszawie, a dotycząca wielu żywotnych problemów miasta, afisze propagandowe, kartki aprowizacyjne, schemat sieci tramwajowej, plany wodociągów i gazociągów miejskich, dokumenty służbowe urzędników (w tym legitymacja Zaremby, uprawniająca do darmowych przejazdów tramwajami), a z lat późniejszych – protokoły Prezydium Miejskiej Rady Narodowej, różne wydawnictwa dot. Szczecina czy też rysunki projektów łańcucha przewodniczącego Miejskiej Rady Narodowej.

Data przekazania dokumentów nie jest przypadkowa – bowiem 5 lipca 1945 r., po ponad dwumiesięcznych perturbacjach i dwukrotnym, wymuszonym opuszczaniu miasta, władza administracyjna w Szczecinie została przekazana w ręce polskie, a ostatecznej likwidacji uległ niemiecki zarząd miejski. Można było odtąd rozpocząć zagospodarowanie miasta i jego zasiedlanie polskimi osadnikami, rodziło się życie gospodarcze i kulturalne, choć wciąż na rozwiązanie czekało wiele problemów – choćby kwestia zasięgu polskiej państwowości, co uregulowano dopiero we wspomnianym Schwerinie…

Przypomnijmy, że teczki z cennymi dokumentami odkryto 15 marca br. podczas przygotowań do remontu sali sesyjnej rady miasta. Archiwalia znajdowały się w szafie wbudowanej w boazerię. Nie wiadomo, w jakim celu je tam złożono, ani dlaczego zostały zapomniane na ponad 40 lat.

Wybrane, najcenniejsze i najciekawsze dokumenty, każdy zainteresowany będzie mógł obejrzeć w gmachu Archiwum Państwowego w Szczecinie w dniach od 6 do 9 lipca (wtorek-piątek) o godzinie 14.00 (w czasie odwiedzin obowiązują zasady reżimu sanitarnego) oraz w naszej galerii.