Archiwum Państwowe w Szczecinie

75 lat Archiwum Państwowego w Szczecinie

1 sierpnia 1945 roku Bolesław Tuhan-Taurogiński zapisał w swoim pamiętniku „1 sierpnia 1945 roku objąłem Archiwum Państwowe w Szczecinie” symbolicznie rozpoczynając działalność placówki w Szczecinie jako polskiej instytucji. Pierwszy dyrektor Archiwum Państwowego w Szczecinie był archiwistą z przedwojennym, opiekunem zbioru Radziwiłłów, który podjął trud gromadzenia rozproszonego zasobu. Rozpoczął się proces zbierania rozproszonego zasobu i tworzenia dwóch jakby nowych, historycznych archiwów w oparciu o dawne zbiory szczecińskiego Staatsarchiv - Archiwum Państwowego w Szczecinie i Landesarchiv w Greifswaldzie. W końcu 1950 r. w magazynach archiwalnych zgromadzono ponad 4 tys. m.b. akt z 7 tys. m.b. zasobu przechowywanego w szczecińskim archiwum przed 1945 r. – obok dokumentacji władz i urzędów państwowych były tu akta miejskie, kościelne, a także różnych instytucji i stowarzyszeń. Część zasobu nie powróciła jednak do magazynów archiwalnych, została zniszczona lub zaginęła w nieznanych okolicznościach (np. Archiwum Miasta Szczecina), niektóre zaś historyczne dokumenty znalazły się w zbiorach Landesarchiv w Greifswaldzie, z którym od lat prowadzona jest współpraca w zakresie wymiany informacji archiwalnej o podzielonym zasobie. W 1950 r. archiwum przejęło pierwsze akta polskie. W Archiwum Państwowym w Szczecinie gromadzone są m.in. akta urzędów administracji państwowej i samorządowej oraz podległych im jednostek, także akta dotyczące oświaty oraz ludności, w tym akta metrykalne i urzędów stanu cywilnego oraz niezwykle istotne dla ludności osiadłej na terenie Pomorza Zachodniego – państwowych urzędów repatriacyjnych. Częścią zasobu są również akta wymiaru sprawiedliwości. W szczecińskim Archiwum Państwowym gromadzi się również dokumentację obrazującą zachodniopomorską gospodarkę, w tym m.in. Stoczni Szczecińskiej, Fabryki Mechanizmów Samochodowych POLMO w Szczecinie, Przedsiębiorstwa Połowów Dalekomorskich i Usług Rybackich „Gryf” w Szczecinie, Polskiej Żeglugi Morskiej w Szczecinie, Huty Szczecin, Szczecińskich Zakładów Papierniczych „Skolwin” w Szczecinie, Fabryki Kabli „Załom” w Szczecinie, Zakładów Włókien Chemicznych „Chemitex-Wiskord” w Szczecinie, Zakładów Przemysłu Odzieżowego „Odra” oraz „Dana” i wielu innych. Archiwum aktywnie pozyskuje także tzw. archiwa społeczne, w tym materiały archiwalne wytworzone przez różnego rodzaju organizacje i stowarzyszenia, a także spuścizny i kolekcje prywatne. Gromadzone materiały archiwalne mogą mieć nie tylko formę dokumentacji aktowej, ale także przybierać wiele innych form, w tym są: dokumentacja techniczna, zbiory kartograficzne i geodezyjne, sfragistyczne, audiowizualne (w tym szczecińskich oddziałów Polskiego Radia i Telewizji Polskiej), druków ulotnych, relacji i wspomnień, muzealia. Do zadań archiwów państwowych należy m.in. kształtowanie państwowego zasobu archiwalnego, jego ewidencjonowanie, przechowywanie, opracowanie, zabezpieczenie i udostępnianie; kontrola postępowania z materiałami archiwalnymi wchodzącymi do państwowego zasobu archiwalnego w archiwach zakładowych, w składnicach akt oraz jednostkach organizacyjnych z powierzonym zasobem archiwalnym; wydawanie uwierzytelnionych odpisów, wypisów, wyciągów i reprodukcji przechowywanych materiałów, a także zaświadczeń na podstawie tych materiałów; prowadzenie prac naukowych oraz wydawniczych w dziedzinie archiwistyki i dziedzin pokrewnych; popularyzacja wiedzy o materiałach archiwalnych i archiwach oraz prowadzenie działalności informacyjnej. Jednym z wielu zadań Archiwum jest także popularyzacja pomorskiego dziedzictwa archiwalnego, zaś jego aktywność na tym polu powoduje, że Archiwum Państwowe w Szczecinie jest istotnym punktem na naukowej i kulturalnej mapie Szczecina i regionu zachodniopomorskiego. Wyraża się ona m.in. w działalności wydawniczej oraz organizacji wystaw archiwalnych, konferencji i sesji naukowych, lekcji archiwalnych i spotkań o charakterze edukacyjnym, konkursów historycznych i genealogicznych, pokazów archiwaliów, przeglądów archiwalnych filmów dokumentalnych i wielu innych działań. Archiwum to też ludzie, ślady wielu z tych, którzy ścieżkę kariery zawodowej związali z archiwum, wciąż napotykamy. Archiwiści to ludzie z różnym doświadczeniem, temperamentami, pasjami. W swojej pracy zostawiają cząstkę siebie, swojej wiedzy, talentu i zaangażowania. Film niniejszy prezentuje jedynie niewielki wycinek historii instytucji, próbkę jej zbiorów i przywołuje niektórych z archiwistów, z zaznaczeniem, że wiele ważnych i ciekawych postaci z życia archiwalnego zasługuje na przypomnienie i co najmniej jedną, osobną „kartę” w historii instytucji. W prezentacji wykorzystano zdjęcia z kronik Archiwum Państwowego w Szczecinie, w tym autorstwa Dariusza Witulskiego, Marka Lupy. Fotografia Tadeusza Kupczyńskiego pochodzi ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego. Muzyka: Tall Ships by Audionautix